Een symfonie van angst

Auteur: Julian Barnes

Titel: The Noise of Time

Taal: Engels

Categorie: fictie

Jaar van eerste uitgave: 2016

Hoe kwam de tekst in mijn bezit: gekregen

Synopsis: Gefictionaliseerde semi-autobiografie van de Russische componist Dmitri Sjostakovitsj.

Eredoctoraten alom, want: Met een relatief zuinige woordkeuze graaft Barnes zich als een drilboor in de psyche van de componist tijdens diverse snapshots van zijn leven. Zijn Sjostakovitsj is een door zelfhaat en zelftwijfel verteerde, ietwat sentimentele en angstige man waarbij muziek zijn enige en laatste burcht is. 

Pervers formalisme, want: De vraag is hoezeer een Westerse auteur waarachtig gestalte kan geven aan de gevoelens en gedachten van een componist in Sovjettijd, zeker in zijn bedenkingen over het Westen zelf - maar desondanks komen die op mij werkelijk waarachtig over.

Aanbevolen voor: Wie denkt over meeslepende muziektheorieën en romantische paragrafen over muziek te vernemen, zal lelijk beetgenomen zijn. De rest zal een fijn en interessant portret ontdekken.

  

Grand Theft Auto in het Diepe Zuiden

Auteur: William Faulkner

Titel: De rovers

Taal: Nederlands (vertaald uit het Engels)

Categorie: fictie

Jaar van eerste uitgave: 1961

Hoe kwam de tekst in mijn bezit: gekregen

Synopsis: De 11-jarige Lucius laat zich door een knecht van zijn grootvader overtuigen om mee diens auto (één van de eerste in de streek) te "lenen". Aan boord zit een zwarte verstekeling. Hijinks ensue.

In volle vaart vooruit, want: Eens je voorbij de meanderende, soms gedeeltelijke stream-of-consciousness raakt van de jonge Lucius en je er gedachten bij houdt, is 'De rovers' eigenlijk een onversneden picareske roman. Dit is het Diepe Zuiden van de vroege 20ste eeuw, dus uiteraard is dit een maatschappij die nog steeds doordrenkt is van racisme en vooroordelen, maar de scherpste randen zijn er in dit verhaal wat afgevijld.

De auto wil niet starten, want: Critici zien Faulkners laatste boek kennelijk als één van zijn mindere, maar een werk kan ook op zichzelf staan, en dat doet het prima. De stijl is soms wat slordig, maar dat kan ook liggen aan de vertaling.

Aanbevolen voor: Wie houdt van of piraceske romans of verhalen uit het Diepe Zuiden zonder dat er nabij altijd een zweep hoeft te knallen of er suggesties van incest aan te pas komen.

  

Ontsnappen naar Duitsland

Auteur: Gerwin van der Werf

Titel: De krater

Taal: Nederlands

Categorie: fictie

Jaar van eerste uitgave: 2025

Hoe kwam de tekst in mijn bezit: gekregen

Synopsis: Eden denkt haar jongere, depressieve broertje Benjamin uit zijn funk te halen en haar oudere broer Johnny uit de problemen door hen te overtuigen wat geld en de auto van hun moeder te stelen om in Duitsland een krater te gaan bezoeken. 

Sterren en kometen, want: 'De krater' is een novelle die je op minder dan een dag kan uitlezen. Het tempo ligt hoog en ondanks de synopsis valt van der Werft niet in de kuil (krater) om er onnodige melodramatiek of larmoyante wendingen aan toe te voegen. De psychische problemen van de broers en zus worden benaderd op een manier die reëel aanvoelt voor hun leeftijd.

De krater uitzweten, want: Nu en dan is de novelle toch wat stuntelig in de benadering van sommige thema's, en de vraag is ook of een 55-jarige auteur (en dit geval een 42-jarige lezer) zich echt kunnen verplaatsen in tieners anno 2025. 

Aanbevolen voor: Lezers op dagtrip met de trein of in een wachtzaal.

  

Uw moeder heeft viskes gebakken

Auteur: John Steinbeck

Titel: Cannery Row

Taal: Engels

Categorie: fictie

Jaar van eerste uitgave: 1945

Hoe kwam de tekst in mijn bezit: gekregen

Synopsis: 'Cannery Row' volgt een paar maanden in het leven van enkele kleurrijke bewoners van een industriële achterbuurt in de Californische havenstad Monterey tijdens de Depressie. 

Boter bij de vis, want: 'Cannery Row' is een sympathieke novelle waarin gewone mensen centraal staan zonder franje, zonder superieur medelijden en zonder doorwrochte sociale analyse. Net zoals in 'The Grapes of Wrath' maakt Steinbeck er geen geheim van naar wie zijn hart uitgaat, zoals vertolkt door auteurs- en lezerssurrogaat Doc. Het personage Mack neemt een opvallende plaats in de 20ste-eeuwse literatuur als een niet zo vaak gezien voorbeeld van een ongeletterde man met scherp verstand.

Rotte vis, want: Het is soms een beetje 'just so' omdat het de auteur goed uitkomt, maar dat is maar kritiek om kritiek te kunnen hebben. De weergave van het accent van kruidenier Lee Chong en zijn persoonlijkheid kan sommigen voor het hoofd stoten als stereotyperend. 

Aanbevolen voor: Wie nood heeft aan iets vlot leesbaars dat niettemin niet onnozel is. Naar verluidt schreef Steinbeck het verhaal op verzoek van soldaten die het beu waren om over de oorlog te lezen.

 

Melancholisch als de maan

Auteur: Paul Auster

Titel: Moon Palace

Taal: Engels

Categorie: fictie

Jaar van eerste uitgave: 1989

Hoe kwam de tekst in mijn bezit: gekregen

Synopsis: De wees Marco Fogg gaat werken voor een kankerende, stervende miljonair die wil dat hij zijn levensverhaal optekent. Foggs leven is zelf ook behoorlijk dramatisch. 

Doorlezen bij maanlicht, want: Auster hanteert een heldere, trefzekere stijl met een precies taalgebruik dat zowel grijpt als moeiteloos wendbaar is, en weet zelfs al luid en duidelijk getelegrafeerde punten in het verhaal boeiend te houden, bijna in de stijl van een Griekse tragedie. Dat het niet zo rechtlijnig is, maakt het enkel maar beter.

Maanziek, want: Er komt wel een zekere gekunsteldheid aan te pas om de cirkel rond te maken, maar laten we nu ook geen zout op alle slakken leggen. 

Aanbevolen voor: Wie wel eens iets van Auster wil lezen, maar niet direct wil duiken in zijn meest postmoderne werk.

 

Precynisme op kantoor en daarbuiten

Auteur: Don DeLillo

Titel: Americana

Taal: Engels

Categorie: fictie

Jaar van eerste uitgave: 1971

Hoe kwam de tekst in mijn bezit: gekregen

Synopsis: De succesvolle, jonge televisie-exec David Bell vertrekt vanuit New York voor een reportage die hij moet maken in New Mexico maar begint onderweg aan zijn eigen project. 

These colors don't run, want: De ambitieuze titel van DeLillo's intussen klassiek geworden boek voelt vaak terecht en brengt vaak wat je ervan verwacht: open landschappen, een (late) coming-of-age, het rariteitenkabinet van lijzige vreemden, neurotische wannabes en sentimentaliteit. Denk aan een 'On the road' voor de jaren '70 en een satire van de holheid van het corporate leven die nog niet zo gitzwart is als 'American Psycho'. De passages met de radiohost die de absurditeiten aan elkaar rijgt zijn in al hun surrealisme de sterkste die het boek te bieden heeft.

Laat deze RV maar aan jou voorbijgaan, want: De crux zit hem een beetje of de soms op elkaar geschrankte verzen en refrijnen van absurditeit en jeugdsentiment samen iets van betekenis kunnen vormen - mogelijk is dat iets waar Bell zelf naar op zoek is. Het is oké dat daar niet echt een antwoord op komt en dat het hele verhaal net zoals z'n opdracht in New Mexico niets meer is dan een shaggy dog-story, maar dat maakt het ook vrijblijvend en misschien niet het diepgravende onderzoek naar de ziel van de Verenigde Staten die je met zo'n titel zou verwachten. En je moet uiteraard in gedachten houden dat de jaren '70 intussen al 50 jaar geleden zijn, maar de omgang met seksualiteit lijkt wel van een andere planeet te komen. Wat de verteller (en mogelijk de auteur) hier lijken te vieren als een triomf van seksuele spontaniteit heeft alles weg van een haast niet te stoppen aanrander die rondgraait alsof het de doodnormaalste zaak van de wereld is. In die zin vind ik 'Americana' nog problematischer dan de geestelijke voorvader en nazaat die ik eerder vermeldde. In 'On the road' kan je nog spreken van een eerste generatie jongeren die zich wilde bevrijden uit het puritanisme van de jaren '50 en van niet beter wist, terwijl 'American Psycho' het objectiveren van vrouwen op de spits drijft om een cynisch punt te maken. 

Aanbevolen voor: Wie houdt van een boek dat, goedschiks of kwaadschiks, je niet onberoerd laat en de vragen laat nagisten.

Waanzin in Sint-Petersburg

Auteur: Fjodor Dostojevksi

Titel: Crime and punishment

Taal: Engels (vertaald uit het Russisch)

Categorie: fictie

Jaar van eerste uitgave: 1866

Hoe kwam de tekst in mijn bezit: gekregen

Synopsis: De straatarme student Raskolnikov pleegt een dubbele moord om een theorie te bewijzen maar verdrinkt nadien in waanzin en schuldgevoelens. 

Gerechtigheid geschiede, want: De basisplot is ijzersterk en de kleurrijke personages spatten van de pagina's. 'Misdaad en straf' is zware lectuur, maar Dostojevski schrijft als een stoomtrein en is op zijn best als hij zijn personages de vrije hand laat in het construeren van hun redeneringen of het uitleggen van hun visies op de wereld. Dat klinkt voor sommigen misschien saai, maar dat is het beslist niet.

Dit lezen is eigenlijk de straf, want: Je moet er een goede dosis 19de-eeuwse sentimentaliteit en melodrama bij nemen die voor lezers anno nu soms neigt naar het potsierlijke. Dostojevski is clever genoeg dat je doorgaans negeert dat er wel erg veel toevalligheden de plot doen lopen zoals hij loopt, maar het is wel een ding.

Aanbevolen voor: Iedereen die houdt van literatuur.