De moppertrommel

Auteur: Jeroen Brouwers

Titel: Het is niets

Taal: Nederlands

Categorie: dagboekfragmenten

Jaar van eerste uitgave: 1993

Hoe kwam de tekst in mijn bezit: e-readerdump

Synopsis: Collecties van dagboekfragmenten van Jeroen Brouwers uit de jaren '80 en de vroege jaren '90.

Het is niet niets, want: Brouwers schrijft altijd met een bedrieglijk vanzelfsprekende maar creatieve, gewelfde en doorwrochte stijl die niemand hem nadoet in Nederland en Vlaanderen, en alleen al daarom is hij wellicht één van de grootste schrijvers die de Nederlandse taal ooit geproduceerd heeft. Zijn openhartig gemopper is tevens niet dat van een volgevreten diva of een pietluttige opa, maar iemand die worstelt met een diepe zelfminachting en tegelijk haarscherp ziet hoe stom en hypocriet de literaire wereld Nederland (en Vlaanderen) vaak op zijn smalst is.

't Is toch niets, want: Was Brouwers geboren in 1960 in plaats van 1940, was hij wellicht een pathetische new waver geweest, en was hij geboren in 1990, een emo kid - daarmee wil ik zeggen dat sommige van zijn bespiegelingen wel eens durven afdalen naar het larmoyante. Zijn verdediging tegen aantijgingen van misogynie lezen anno 2022 ook nogal zwak.

Aanbevolen voor: Fans van Brouwers zullen dit sowieso graag lezen. Voor de anderen: caveat emptor.

 

De historische Pers

Auteur: Kader Abdolah

Titel: Kelile en Demne ongebonden

Taal: Nederlands

Categorie: fictie

Jaar van eerste uitgave: 2000

Hoe kwam de tekst in mijn bezit: e-readerdump

Synopsis: Een (zogezegd) navertelde Perzische fabel over koninginnen en prinsen, door de meest borstelige snor in de letteren sinds Friedrich Nietzsche.

Schaakmat, want: Of Abdolah dit helemaal zelf verzonnen heeft of niet doet er niet toe, maar hij maakt zich met brio de eenvoudige maar doeltreffende vertelstijl eigen die hoort bij de Westerse vertalingen van fabels en sprookjes uit het Midden-Oosten.

Schaakmat gezet, want: Het is allemaal wat vrijblijvend, uiteindelijk. Entertainend en mooi, zeker wel, maar geen verhaal dat lang bijblijft of je dieper aan het denken zet. Dat hoeft natuurlijk niet.

Aanbevolen voor: Liefhebbers van klassieke sprookjes, verteld door een vaardige stem.

 

Smörgåsbord van de fantasie

Auteur: Neil Gaiman

Titel: Spiegels en rook

Taal: Nederlands (vertaald uit het Engels)

Categorie: fictie

Jaar van eerste uitgave: 1998

Hoe kwam de tekst in mijn bezit: e-readerdump

Synopsis: Een collectie kortverhalen en gedichten van Neil Gaiman, ingeleid door de auteur zelf.

Smokin', want: Tenzij je fantastische literatuur haat, zal er toch zeker één verhaal of gedicht bij zitten dat een lezer kan bekoren. Griezelverhalen over ongeleefde parallelle levens en een hommage aan H.P. Lovecraft staan schouder aan schouder met een magisch-realistische trip naar Hollywood en mijmeringen over een schooljeugd als fantasynerd. In de meeste verhalen zit er wel ergens een kronkel of een weerhaak die tot nadenken stemt. Bovendien kan Gaiman onderhoudend schrijven over zijn eigen werk.

Al die rook hier doet me hoesten, want: Het kan liggen aan de vertaling, maar van wat ik lees, vind ik Gaiman geen begenadigd dichter en het is in zijn gedichten dat hij het grootste gebrek toont van zijn verhalen - ze zijn simpelweg soms te derivatief. En, dit is opnieuw een kwestie van vertaling, maar 'Spiegels en rook' is een erg slechte vertaling voor 'Smoke and mirrors'. Het is niet simpel om idioom te vertalen, dat snap ik, maar een vertaler moet toch beter kunnen dan dit?

Aanbevolen voor: Lezers die houden van de spreekwoordelijke kaasplank of een schotel vol amuses.

F.C. De Kaas

Auteur: Willem Elsschot

Titel: Kaas

Taal: Nederlands

Categorie: fictie

Jaar van eerste uitgave: 1933

Hoe kwam de tekst in mijn bezit: e-readerdump

Synopsis: Na de dood van zijn moeder denkt de wat grijze burgerman Frans Laarmans een andere wending aan zijn leven te geven door handelsvertegenwoordiger in kaas te worden.

De hoofdkaas, want: Hoewel het verhaal al 89 jaar oud is, is de plot tijdloos: hybris kom je altijd en overal tegen, maar waar die bij de Oude Grieken bijna altijd voerde tot waanzin en dood, vervelt die bij Frans Laarmans tot een breekbare teleurstelling. Laarmans is een loser, maar hij is geen loser die je met plezier ziet mislukken en je hebt er ook geen larmoyant medelijden mee. Bij tijden is het ook gewoon een grappig verhaal, en verteld met veel panache en drive.

Kaas met te veel gaten, want: Het is niet dat 'Kaas' slecht is, integendeel, maar ik zou me toch hoeden voor mensen die er al te makkelijk analogieën in zien met NFT's, crypto of multi-level marketingzwendels. Het is bijna oneerbiedig om te zeggen, maar Laarmans heeft meer gemeen met de wat dommige en beperkte personages uit 'F.C. De Kampioenen' dan met een crypto bro die snel rijk wil worden om niet meer te moeten werken ('Kaas' is trouwens oneindig superieur aan 'F.C. De Kampioenen', dat uit bijna elke bladzijde een hele aflevering zou kunnen distilleren).

Aanbevolen voor: Wie een makkelijk verteerbare klassieker wil lezen.

Vaders en zonen

Auteur: Tim Krabbé

Titel: Een tafel vol vlinders

Taal: Nederlands

Categorie: fictie

Jaar van eerste uitgave: 2009

Hoe kwam de tekst in mijn bezit: e-readerdump

Synopsis: Eerst vanuit het perspectief van de adoptievader van Bram en dan vanuit Brams eigen perspectief reizen we mee door zijn (spoiler!) korte leven.

Vlinder er op los, want: 'Een tafel vol vlinders' is tegelijk oer-Hollands (Amsterdam, brakke vijvertjes, zuinig bemeubelde appartementjes, weinig emotionele dialogen, beetje betweterigheid) en tegelijk ook heel on-Hollands door de unieke relatie tussen adoptievader en -zoon, de Grote Verlangens die in poëtische taal gegoten worden en het einde dat een brug slaat tussen naturalisme en neo-romantiek.

Zo te sterven op het water, want: Misschien is het boek soms te goed in de lezer te misleiden dat het hier gaat over een Bildungsroman (hoewel je op de eerste pagina's eigenlijk al weet dat het dat niet zal worden). Belangrijker is dat beide delen van het verhaal ongelijk zijn: de vaderliefde en de bespiegelingen daarover vinden geen enkele reflectie in het tweede deel, waar abrupte wendingen soms ronduit storend werken om uiteindelijk te belanden bij - het moet wel gezegd - een gevoelige conclusie.

Aanbevolen voor: Wie houdt van Romantiek, maar met mondjesmaat. Of Hollandse zuinigheid.

Mein Krampf

Auteur: Adolf Hitler

Titel: Mein Kampf

Taal: Nederlands (vertaald uit het Duits)

Categorie: non-fictie

Jaar van eerste uitgave: 1925

Hoe kwam de tekst in mijn bezit: e-readerdump

Synopsis: Adolf Hitler zet zijn politieke ideeën uiteen en trakteert ons op een stuk autobiografie.

Tja: In plaats van de gebruikelijke voors en tegens kan ik eigenlijk niet zo veel zeggen over 'Mein Kampf' dat zinvol is. Het is wellicht ook daarom dat de eerste reactie van mensen als je zegt dat je het gelezen hebt "maar is het goed geschreven?" is, omdat de inhoud eigenlijk geen voorwerp van discussie is. Nee, het is niet bijzonder goed geschreven en tamelijk langdradig, maar niet ongebruikelijk voor de wijdlopige stijl van die tijd. Wat inhoudelijk vooral opvalt, naast enkele gitzwarte en onbedoeld komische stukken (zoals zijn verwijt aan bepaalde antisemieten dat ze antisemitisch waren voor de verkeerde redenen), is hoe complottheorie op complottheorie gestapeld wordt.

Zijn die complottheorieën leerzaam: Een beetje. Je ziet hoe veel ervan is achtergebleven in huidige extreemrechtse bewegingen en retorische maneuvers, zoals bijvoorbeeld een legitieme pijnlijke kwestie (zoals het verlies van Duitsland in WO I) toeschrijven aan de verkeerde redenen (verraad in eigen land, de befaamde 'Dolchstoss'-mythe), of Hitlers haat tegenover intellectuelen. Sommige dingen zie je zelfs niet meer in extreemrechtse programma's anno 2022, zoals de Lebensraum-obsessie of het glorifiëren van het recht van de sterkste - de meeste extreemrechtse bewegingen vandaag zijn isolationistisch. 

Is het de moeite waard om het te lezen: Niet echt. Ik ga het boek ook geen sterrenquotering geven, omdat dat impliceert dat er ergens een "betere" versie denkbaar is van een boek dat mee aan de basis lag van de dood van 20 miljoen mensen in Europa alleen al.

 

Sterven met verhalen

Auteur: Kristien Hemmerechts

Titel: Donderdagmiddag. Halfvier.

Taal: Nederlands

Categorie: fictie

Jaar van eerste uitgave: 2002

Hoe kwam de tekst in mijn bezit: e-readerdump

Synopsis: Een dodelijk ongeval waarbij een kind sterft jaagt schokgolven door een lokale gemeenschap.

't Is hoog tijd, want: Hemmerechts illustreert met trefzekerheid het verkavelings-Vlaanderen van rond het jaar 2000, je zou er zelfs de ernstige versie in kunnen zien van sommige sketches uit 'In de gloria'. De centrale relaties in het verhaal intrigeren en vormen een boeiende dynamo waarrond ze het drama opbouwt, zonder zich te verliezen in nodeloos melodrama of van de personages karikaturen te maken.

't Is al te laat, want: Het laatste één derde lijkt soms uit een ander boek te komen, waardoor het geheel wat op losse schroeven komt te staan. Het eerste deel van het boek lijkt de lezer ook te doen geloven dat verschillende plotlijnen een resolutie zullen krijgen, die ze eigenlijk niet krijgen - ik vond dat zelf niet zo'n groot probleem, maar het maakt het soms wat onhandig.

Aanbevolen voor: Liefhebbers van een al met al degelijke roman die in gaat op de condition flamande.

De ideale dystopie

Auteur: George Orwell

Titel: 1984

Taal: Nederlands (vertaald uit het Engels)

Categorie: fictie

Jaar van eerste uitgave: 1948

Hoe kwam de tekst in mijn bezit: e-readerdump

Synopsis: Winston Smith werkt voor het Ministerie van Waarheid, een regeringsarm in het ultra-totalitaire Oceanië, en begeeft zich op het pad om (mild) tegen de staat te ageren.

Double plus good, want: '1984' is natuurlijk één van de twee grootvaders van de dystopie (de andere las ik natuurlijk ook) en voorzag vlak na Wereldoorlog II al de overtreffende trap van het nazisme, samen met het stalinisme, gemengd met nieuwe technologieën. Het boek blijft ook filosofisch relevant, door zich vast te bijten in hoe taal ons denken kneedt en hoe taal zelf één van de zwaarste wapens zijn die een ideologie paraat kan stellen.

Wrongthink, want: Als je één kritiek kan hebben op '1984', is dat het de competentie van een totalitaire staat enorm overschat. Wat Orwell ergens zelf wel begrijpt in zijn nawoord, dat vermoedelijk geschreven is vanuit een hypothetische periode na het verdwijnen van de drie totalitaire wereldstaten.

Aanbevolen voor: Liefhebbers van de klassiekers - '1984' maakt zijn reputatie helemaal waar, in tegenstelling tot het soms beetje kinderlijke 'Animal Farm'.

De investituur van Hitler

Auteur: Philip Metcalfe

Titel: 1933

Taal: Nederlands (vertaald uit het Engels)

Categorie: non-fictie

Jaar van eerste uitgave: 2017

Hoe kwam de tekst in mijn bezit: cadeau gekregen

Synopsis: Metcalfe schetst het eerste cruciale jaar (uit de titel) van de overname van de macht door de nazi's in Duitsland door de ogen van diverse belangrijke maar weinig bekende historische personen.

Jawohl, want: Metcalfe weet vaak interessante observaties te puren vanuit de standpunten van een grote groep mensen net onder de 'movers and shakers', zoals journalisten, ambassadeurs en officieren. Wat ook opvalt is hoe de kampstructuren en het brutale geweld al bijna meteen Duitsland in zijn greep hadden, evenals de wisselvalligheid en de totale perfiditeit van de hooggeplaatste nazi's.

Nein bitte, want: Je kan je afvragen of dit perspectief essentieel veel toevoegt aan wat we al allemaal weten - of horen te weten.

Aanbevolen voor: Wie zich graag verdiept in de geschiedenis van de periode rond WOII in zijn totaliteit en al goed genoeg bekend is met de meeste figuren en gebeurtenissen.

 

Een orgie van geschiedenisloosheid

Auteur: Aldous Huxley

Titel: Brave New World

Taal: Engels

Categorie: fictie

Jaar van eerste uitgave: 1932

Hoe kwam de tekst in mijn bezit: geleend van een vriendin

Synopsis: Een buitenstaander uit de 'wildernis' maakt kennis met de eponieme wereld vol genetische manipulatie, verplichte drugconsumptie en staatsorgieën.

Brave indeed, want: Al met al is de idee dat we onszelf sneller zullen onderwerpen aan wat we fijn vinden (in dit geval seks en drugs) in ruil voor onze vrijheid, aannemelijker dan een onderwerping aan complete, gewelddadige repressie. Het stemt ook tot nadenken dat de architecten en heersers van deze wereld in wezen geloven dat ze iets goeds doen. De ideeën van Huxley waren toen op sommige vlakken opzienbarend vooruitziend en zijn nog altijd fris.

Blijf op uw eiland, Prospero, want: De stijl is soms wat mager.

Aanbevolen voor: Wie een echte klassieker wil lezen waar uiteindelijk niet zo veel werk aan is.

De duivelscursiefjes

Auteur: KRJ Tochthond en Kimme Tigra

Titel: Prozac en gezelschapsdieren

Taal: Nederlands

Categorie: columns

Jaar van eerste uitgave: 2022

Hoe kwam de tekst in mijn bezit: gekocht

Synopsis: In elk één helft pennen KRJ Tochthond en Kimme Tigra erg korte beschouwingen en anekdotes neer, waarin via vaak absurdistische omwegen (n)iets verteld wordt.

Ja, want: De bijdrages in 'Prozac en gezelschapsdieren' zijn gesneden op de taille van een vinnige social media-post en met veel plezier bewegen ze zich buiten de ongeschreven regels van het Vlaanderen van nu. Niet het Vlaanderen waarvan rechtse eikels denken dat het de krijtlijnen uit zet, maar het échte, halfrechtse Vlaanderen in zijn knullige burgerlijke bekrompenheid. Je merkt wel de geestelijke verwantschap tussen beide schrijvers.

Nee, want: Nihilisme komt soms om de hoek loeren. En ook: de dualiteit van de bundel nodigt vanzelf uit tot vergelijken. Hoewel Tigra en Tochthond allebei onderhoudend schrijven, met Tigra als meer gerodeerde auteur van de twee, helt de naald vrij duidelijk over naar Tochthond wat diepgang en creativiteit betreft.

Aanbevolen voor: Wie graag korte columns leest en vreest dat er niks leuks meer kan gedaan worden met het cursiefje. Dit is voor jullie.

Een gemengde koekjestrommel

Auteur: Nooit Nooit

Titel: Toeval en fabrieksinstellingen

Taal: Nederlands

Categorie: poëzie

Jaar van eerste uitgave: 2022

Hoe kwam de tekst in mijn bezit: gekocht

Synopsis: Poëziedebuut van de Antwerpse dichter Nooit Nooit, die er pas mee uit komt terwijl hij al tegen de 50 aanleunt.

Ja, want: Nooit Nooit heeft een vaak ontwapenende maar toch zelfzekere stijl. Wat hij presenteert is meer een smörgåsbord van diverse experimenten (het genoemde 'Toeval', wellicht) dan iets programmatisch, waardoor er wel voor elk wat wils in zit. De gedichten zijn vaak niet helemaal serieus maar wel ernstig als het moet, waardoor er een fijne balans in zit tussen niet al te verneukeratief enerzijds en niet te zelfingenomen anderzijds.

Nee, want: Door vaak erg dicht bij de actualiteit te blijven, boet de bundel wat in aan zelfstandigheid, maar of dat zo is en het dan wel een interessant tijdsdocument wordt, dat kan enkel de tijd uitwijzen. En ja, sommige probeersels waren beter op de schrijftafel achtergebleven.

Aanbevolen voor: Wie kennis wil maken met een nieuwe dichter die toch al wat jaren op de teller heeft en zich niet laat leiden door vooroordelen.

Half of My Heart is in Havana

Auteur: Graham Greene
Titel: Our Man In Havana
Taal: Engels
Categorie: roman
Jaar van eerste uitgave: 1959
Hoe kwam de tekst in mijn bezit: cadeau
Synopsis: Een Britse stofzuigerverkoper in Havana wordt benaderd door de Britse inlichtingendienst. Hij slaat al snel aan het verzinnen van contacten en verhalen, tot die plots echte gevolgen beginnen te krijgen.
Ja, want: Eens 'Our Man In Havana' vaart begint te krijgen, is het een vermakelijke, sfeervolle farce met een groezelig en broeierig Carraïbisch sfeertje. Het is bovendien een visionaire afspiegeling van wat nog dat jaar in Cuba zou gebeuren.
Nee, want: Het verhaal gaat wat rommelig en knullig van start.
Aanbevolen voor: Liefhebbers van donkere komedie en spionageromans.

Doodlopende sporen

Auteur: J Bernlef (Hendrik Marsman)

Titel: De één zijn dood

Taal: Nederlands

Categorie: roman

Jaar van eerste uitgave: 2011

Hoe kwam de tekst in mijn bezit: E-readerdump

Synopsis: Een ex-rechercheur spoort de onwetende erfgename op van een onsympathieke, overleden privé-uitgever. Een ex-slachtoffer van die uitgever doet hetzelfde.

Ja, want: Hoewel drie van Bernleffs personages in wezen dezelfde trip maken, wordt het niet repetitief of saai. Zijn afgelegen Schotse dorp en zijn druilerige Scandinavische aanmeerplaats zijn stilistische weergaves van hun kilte en eenzaamheid, een soort geschreven weerslag van de sobere Scandinavische krimi's die in die tijd in opkomst waren. Bernleff injecteert zijn hoofdpersonages ook met een dosis mildheid en medeleven bij de lezer.

Nee, want: Het derde en laatste deel is een veel te snel leeglopende ballon en had er eigenlijk niet eens bij gehoeven. Misschien was die beter geweest als de kadervertelling.

Aanbevolen voor: Wie houdt van policiers maar ze zeker niet te formulaïsch wil.

De overmoed van ingenieurs

Auteur: Kurt Vonnegut

Titel: De grote pianola

Taal: Nederlands (vertaald uit het Engels)

Categorie: roman

Jaar van eerste uitgave: 1952

Hoe kwam de tekst in mijn bezit: e-readerdump

Synopsis: Amerika is veranderd in een letterlijke technocratie waarin in alle behoeften wordt voorzien, maar toch zijn ontzettend veel mensen er diepongelukkig omdat ze zich volkomen nutteloos voelen.

Ja, want: Op veel vlakken was Vonnegut met zijn debuut (!) visionair in de hubris van Big Tech en algoritme-gestuurd kapitalisme te voorspellen. Of hoe in elke poging tot meritocratie uiteindelijk nepotisme en incompetentie aan het roer komen. Zelfs, in een ironische draai, laakt het boek de hubris van de tegenstanders van het onrecht.

Nee, want: Stijl was nooit Vonneguts sterkste kant en de vertaling is niet zo best, maar ondanks dat alles zijn veel passages klungelig geschreven en is het onduidelijk waarom sommige personages voortdurend in en uit beeld gehaald worden zonder dat daarmee iets gebeurt dat wezenlijk is voor het geheel.

Aanbevolen voor: Fans van (soms humoristische) dystopieën 

Mensenhaat en sentiment

Auteur: Herman Koch

Titel: Zomerhuis met zwembad

Taal: Nederlands

Categorie: roman

Jaar van eerste uitgave: 2011

Hoe kwam de tekst in mijn bezit: e-readerdump

Synopsis: Een dokter probeert een bijzonder traumatische zomer te herconstrueren vanuit het heden, waar hij kil euthanasie toegediend heeft aan een patiënt die eertijds een vriend was.

Ja, want: Zoals ook bij 'Het diner' is de eigenlijk held van het verhaal de plot en weet Herman Koch met een franjeloze stijl toch steeds trefzekere zinnen en realistische dialogen op te bouwen. Kochs misantropie is bij vlagen snoeihard en toch niet misplaatst. De onschuldigen, die spaart hij wel.

Nee, want: Doordat de meeste personages er bekaaid van af komen, is het moeilijk om sympathie te hebben voor de meesten - wil je nog wel lezen over de geniepige en hatelijke dokter, de volgevreten en misogyne acteur of de creepy fotograaf na zo veel pagina's? Moet een soort inzicht bij de vader nu echt komen door middel van een trauma van een ander, waar hij minstens een deel zelf voor verantwoordelijk is? En ik weet het wel, je mag een personage niet gelijkstellen met hun bedenkers, maar sommige seksistische lulkoek die zijn hoofdpersonage gelooft, is niet te onderscheiden van de seksistische lulkoek waar veel lezers wellicht ook in geloven, en die wordt op geen enkel moment en door niemand in vraag getrokken.

Aanbevolen voor: Wie 'Het diner' goed vond, komt hier ook zeker aan zijn trekken. Koch toont hoe je - ondanks alle gebreken - ijzersterk kan zijn in het middlebrow-segment. 

Buitenambtelijke sluiptochten

Auteur: José Saramago
Titel: Alle namen
Taal: Nederlands (vertaald uit het Portugees)
Categorie: roman
Jaar van eerste uitgave: 1997
Hoe kwam de tekst in mijn bezit: e-readerdump
Synopsis: Een ambtenaar raakt geobsedeerd door het dossier van een jonge vrouw.
Ja, want: Een Nobelprijswinnaar? Kan toch niet slecht zijn? Saramago schrijft met veel zin voor detail, en steeds lijkt het wel alsof er een semi-magische sluier hangt in zijn straten, gebouwen en over de personages.
Nee, want: Saramago schrijft soms met té veel zin voor detail, waardoor het nochtans redelijk korte boek soms erg langdradig is.
Aanbevolen voor: Wie tuk op prijzenwinnaars, neem ik aan.

 

Wapeisdervan?

Auteur: Johan De Caluwé, Veronique De Tier, Annie-Sophie Ghyselen, Roxane Vandenberghe

Titel: Atlas van het dialect in Vlaanderen

Taal: Nederlands

Categorie: Non-fictie

Jaar van eerste uitgave: 2021

Hoe kwam de tekst in mijn bezit: Gekocht

Synopsis: Een uitgebreid overzicht van zowat alles wat je kan bedenken wat dialecten aangaat in Vlaanderen.

Abajak, want: Naast het feit dat het boek duidelijk met erg veel liefde voor het onderwerp geschreven is door vakexperten, is het ook voor wie toch al een belangstelling heeft voor het onderwerp, zeer informatief en volledig. Het rekent ook glashelder af met tal van misverstanden die over dialect bestaan, ook bij de sprekers zelf. Dit is populaire wetenschap zoals het hoort.

Mabanienok, want: Het boekformaat is nogal onhandig om mee te nemen op de bus, op de wc of in bad.

Aanbevolen voor: Al wie meer wil weten over dialect in Vlaanderen.