Soefisme voor de massa

Auteur: Rabindranath Tagore

Titel: Zwervende vogels

Taal: Nederlands (vertaald uit het Bengaals)

Categorie: poëzie

Jaar van eerste uitgave: 1941

Hoe kwam de tekst in mijn bezit: geleend

Synopsis: Bloemlezing uit het werk van de Indische dichter en Nobelprijswinnaar Tagore. 

Zwerf mee met de vlucht, want: Zelfs als je niet houdt van poëzie is het moeilijk om af te dingen op de soms bedrieglijk eenvoudige maar directe beeldspraak van Tagore, die vaak de elementen zelf voorziet van een kwetsbare bezieling en steeds probeert om de kern van de zaken te raken (er is geen kern).

Vlucht snel weg, want: Niet alle beeldspraak werkt altijd als je er even bij nadenkt en neigt soms naar mooischrijverij en effectbejag onder het mom van juist niet te neigen naar effectbejag.

Aanbevolen voor: Wie al redelijk vertrouwd is met poëzie en vooral niet-Westerse poëzie zal dit niet enorm indrukwekkend vinden, maar voor wie nog aan het begin van die reis staat, is 'Zwervende vogels' zeker een aanrader. Dit zeg ik niet met minachting - elke reis heeft een begin.

 

Clovis: the First Avenger

Auteur: Jeroen Wijnendaele

Titel: De wereld van Clovis

Taal: Nederlands

Categorie: non-fictie

Jaar van eerste uitgave: 2024

Hoe kwam de tekst in mijn bezit: gekocht

Synopsis: *Clovis staat op het punt zich te laten dopen en kijkt naar de camera - record scratch*: "You're probably wondering how I got to this point." 'De wereld van Clovis' schetst het tot stand komen van het eerste Frankische koninkrijk tussen de Loire en de Schelde in de zesde eeuw.

Je frank valt, want: Wijnendaele is een academische historicus en dat voel je in zijn gevoeligheid voor nuance, maar hij is geen kamergeleerde en betrekt regelmatig ook de (huidige) kijk op historische evenementen en figuren (en wijst onvermoeibaar op de gevaren ervan om die zaken zonder nuance te gaan bedrijven, wat weer aansluit bij het eerste). 'De wereld van Clovis' is een boek dat als een goede docent de leerling bij de hand neemt, zonder betuttelend te zijn of de intelligentie van zijn publiek te beledigen.

Frankly, you won't give a damn, want: Het is niet dat voorkennis over het Laatromeinse Rijk in het Westen vereist is (vandaar ook de erg lange aanloop en wordingsgeschiedenis van de Franken om uiteindelijk bij Clovis te arriveren), maar het helpt een pak. 'De wereld van Clovis' is zeker geen kurkdroge academische turf, maar het is ook geen jolig boekje dat amusante anekdotes aaneenrijgt. Maar dat is eigenlijk geen kritiek.

Aanbevolen voor: Voor wie nog een gat in zijn memorie heeft rond de allervroegste Middeleeuwen (en dat zullen er heel veel zijn, of hun kennis zal vernauwd zijn tot de door Wijnendaele zo verafschuwde schema's met pijlen van "volksverhuizingen") en toch interesse heeft om die lacune op te vullen, is dit een ideaal boek.

 

Zonsverduistering in de lift

Auteur: Jeroen Brouwers

Titel: Zonsopgangen boven zee

Taal: Nederlands

Categorie: roman

Jaar van eerste uitgave: 1977

Hoe kwam de tekst in mijn bezit: e-readerdump

Synopsis: Een man van bijna veertig zit vast in de lift met zijn veel jongere geliefde.

Een nieuwe dageraard breekt weldra aan, want: Op een paar vierkante meter lift in een waar huis clos haalt Brouwers krachttoeren uit met het Nederlands die zijn latere oeuvre goed voorafspiegelen en waarmee hij decennia eenzame hoogtes zou bereiken als romancier. De later bijna gebruikelijke Brouwers-thema's van zelfhaat, vernedering en verstikking tekenen allemaal present, in een barok tapijt van symboliek, mijmering, religie en beeldspraak.

Hoe weten we dat dit geen zonsondergang is, want: Dit is een zwaar boek, ondanks de talloze kleine hoofdstukken, en is al zijn sublieme taalspelen is het allesbehalve subtiel, soms dermate dat het zichzelf vaak herhalende werk tekenen vertoont van een vreemde soort meta-zelfhaat.

Aanbevolen voor: Brouwers-fans, fans van polemieken.

 

Vier zielige oude mannen en één secreet

Auteur: Jeroen Brouwers

Titel: Stoffer & blik

Taal: Nederlands

Categorie: essay

Jaar van eerste uitgave: 2004

Hoe kwam de tekst in mijn bezit: e-readerdump

Synopsis: Brouwers blikt terug op zijn eerste jaren als redacteur in Brussel bij Uitgeverij Manteau en de schrijvers die hij destijds leerde kennen.

Opgeruimd staat netjes, want: Een "terugblik" is nog mild te noemen, het is een keiharde afrekening. Vooral Angèle Manteau en de schrijvers Ward Ruyslinck en Karel Jonckheere krijgen er stevig van langs, maar buiten Herman Teirlinck worden ook andere toenmalige groten in hun hemd gezet als eerder benepen, zelfingenomen figuren met weinig talent, die in ontkenning leefden over hoe veel en hoe zwaar hun werk geredigeerd werd. Brouwers schiet niet zomaar vanuit de heup: hij staaft zijn afrekening met feiten, wat ze des te bijtender maakt. Het is ergens geruststellend dat de Vlaamse literaire wereld in de jaren '60 niet zo anders was als nu, met veel tere egootjes en erg veel middelmaat. Los daarvan haalt Brouwers wel fijne momenten op die hij persoonlijk beleefde met bv. Gijsen of Jonckheere, het is niet alsof het één en al vitriool is dat van de pagina's druipt.

Laat het stof maar liggen, want: Alle betrokkenen waar Brouwers over schrijft waren dood op het moment dat 'Stoffer & blik' verscheen dus ze hebben zich nooit kunnen verdedigen. Maar eerlijk gezegd denk ik niet dat ze dat hadden gekund.

Aanbevolen voor: Brouwers-fans, fans van polemieken.

 

Vergissinkjes

Auteur: Jaap ter Haar

Titel: Saskia en Jeroen - Bokkensprongen

Taal: Nederlands

Categorie: kinderboek

Jaar van eerste uitgave: 196?

Hoe kwam de tekst in mijn bezit: gekregen van mijn ouders

Synopsis: Korte verhaaltjes van de belevenissen van de tweeling Saskia en Jeroen, kinderen van een jaar of vijf, geschreven vanuit hun perspectief.

Spring lustig mee, want: De verhaaltjes hebben elk een naïeve charme die 60 jaar later nog altijd overeind blijft en zowel de actie als afwikkeling klein en lokaal houden, zonder al te opdringerig te zijn in zedenlessen. 

Meegeven aan de bokkenrijders, want: Tja, het is literatuur voor kleine kinderen, als je er meer van verwacht had, had je maar iets anders moeten lezen. Er bestaat uiteraard ook slechte literatuur voor kinderen (te prekerig, te sentimenteel, reactionair) maar dit lijkt me hier niet zo van toepassing.

Aanbevolen voor: Oude kinderen met nostalgie naar naïviteit - ik ben nieuwsgierig wat huidige vijfjarigen ervan zouden vinden.

Het vuilste zwaard

Auteur: W.F. Hermans

Titel: De donkere kamer van Damokles

Taal: Nederlands

Categorie: roman

Jaar van eerste uitgave: 1958

Hoe kwam de tekst in mijn bezit: e-readerdump

Synopsis: De wat suffe sigarenwinkelier Henri Osewoudt wordt door een mysterieuze man met de naam Dorbeck tijdens Wereldoorlog II in het verzet meegesleurd, maar moet als de oorlog voorbij is zien te bewijzen dat hij niet zomaar wat moorden heeft gepleegd en dat Dorbeck überhaupt bestaat (of bestaan heeft).

Ontwikkel de film, want: 'De donkere kamer' biedt een tamelijk onheroïsch beeld van het Nederlandse verzet, ook al heb je de bekende tropen van de sadistische of perverse Duitse bezetters. De Britten komen er ook niet veel beter af, als hooghartige en boertige bureaucraten. Het intrigerendste personage is natuurlijk Osewoudt zelf, een naar traditionele normen erg onwaarschijnlijke held (meer een anti-held). 

Laat het zwaard maar neerkomen, want: Anno 2024 en als iet of wat geoefende lezer heb je de kunstgreep van het verhaal al redelijk snel door. Sommige (inter)acties zijn ook nogal houterig beschreven - of om het te stellen met meer mildheid, Hermans werkte aan een taal en stijl die nog niet volledig af waren omdat er voor dit soort verhalen of vertellingen nog niet veel voorbeelden waren.

Aanbevolen voor: Wie een verzetsroman wil lezen die grondig afwijkt van de geijkte paden.

 

Noodwegen

Auteur: W.F. Hermans

Titel: Nooit meer slapen

Taal: Nederlands

Categorie: roman

Jaar van eerste uitgave: 1966

Hoe kwam de tekst in mijn bezit: e-readerdump

Synopsis: De jonge Nederlandse geoloog Alfred Issendorf wordt naar Noorwegen gestuurd om te proberen de these van zijn eigen promotor mee te bewijzen door veldonderzoek te doen in het hoge noorden.

Opblijven maar, want: Naast de waarachtige woestheid van de landschappen en de soms vreemde lokale mensen die die lijken te bevolken, is dit een postmoderne tragedie die desondanks vlot leest. Het is wat een "valse trage": sommige zaken lijken aanzienlijk simpeler dan ze zijn, of sommige ondoorzichtige passages bevatten dan weer aanknopingspunten tot dieper denkwerk, en als laatste heb je nog enkele noten van (soms bittere) humor die het geheel afkruiden. 

Ga maar slapen, want: Als je een net verhaal wil met een net voorgeschotelde conclusie, dan moet je hier niet zijn. Desondanks zijn er een pak motieven en verhaaldraden die echt wel nergens toe leiden. Dat mag, maar het kan soms frustrerend zijn.

Aanbevolen voor: Wie wel zin heeft in wat pomo maar niet direct aan de allermoeilijkste of cerebraalste roman toe is. 

Gentse spanning en weerspannigheid

Auteur: Lars Bernaerts, Lieselot De Taeye (red.)

Titel: Rebellie in de Gentse letteren: literaire stroppendragers van de middeleeuwen tot nu

Taal: Nederlands

Categorie: essays

Jaar van eerste uitgave: 2023

Hoe kwam de tekst in mijn bezit: cadeau

Synopsis: 22 essays over het (zelf)imago van Gent als dwars/rebels doorheen grofweg de laatste 800 jaar.

't Es 't ziene weerd, want: De onderwerpen van de essays zijn zeer divers in zowel materie als tijd, van haast alom bekende figuren als Jacob Van Artevelde tot zelfverklaarde "zotten" en zelfs een theatervoorstelling die pedofilie probeerde te billijken. Er wordt veel nuance aangebracht. Soms is/was Gent en zijn bevolking wezenlijk deel van een tegencultuur die zich verzet tegen maatschappelijke tendenzen, maar net zo goed presenteren ze zich op die manier met nogal selectieve en onoprechte drijfveren. 

Schiefgepoepte lavabo, want: Dit is in wezen een tamelijk academisch werk, dus er is geen grote conclusie. En ook: het is een schande dat ik er niet in sta.

Aanbevolen voor: Wie interesse heeft in Gentse (literaire) geschiedenis.

 

De magie van witte herten

Auteur: Lisa Weeda

Titel: Aleksandra

Taal: Nederlands

Categorie: fictie

Jaar van eerste uitgave: 2021

Hoe kwam de tekst in mijn bezit: cadeau

Synopsis: Lisa bezoekt (soms echt, soms in gedachten) haar voorouders in Oekraïne die soms wel, soms niet leven onder Russische bezetting vanaf 2014 (het boek is geschreven voor de tweede Russische invasie in 2022).

Volg de herten, want: Het sterrenstof van magisch realisme geeft 'Aleksandra' een markante eigenheid in een zee van hedendaagse Nederlandstalige literatuur die houdt van nuchterheid. De zwarte aarde van Oekraïne komt in sommige passages haast tastbaar tot leven.

Laat de pijl maar zitten, want: Bij tijd en stond is het verhaal tamelijk verwarrend en niet elke overgang is even vlot geschreven. Daar moet natuurlijk de opmerking bij dat het geen misdaad is voor een roman om wat moeite te vragen van zijn lezer.

Aanbevolen voor: Wie omkan met bewuste ambiguïteit als motief en thema en interesse heeft voor wat er leeft in een streek van Europa waar (ondanks de oorlog die in het nieuws is) veel mensen in de Lage Landen weinig over weten. 

Moe van armoe

Auteur: Cody Hochstenbach

Titel: In schaamte kun je niet wonen

Taal: Nederlands

Categorie: autobiografisch essay

Jaar van eerste uitgave: 2023

Hoe kwam de tekst in mijn bezit: verjaardagscadeau

Synopsis: Kort autobiografisch essay over de schaamte en onzichtbaarheid die vasthangt aan armoede.

No shame, want: Hochstenbach maakt de gevolgen van en de povere (pun unintended) staat van het debat in Nederland rond armoede erg krachtig aanschouwelijk. Zijn analyse is mits enige details net zo goed van toepassing op België. Ook hier wordt er wel over armoede gesproken, maar heel vaak boven de hoofden van de armen zelf en zonder de systematiek te bespreken.

Schaamtelijk, want: Ik heb niets aan te merken op dit essay.

Aanbevolen voor: Wie nog altijd denkt dat armoede een persoonlijk falen is.

Het zout der aarde

Auteur: Raynor Winn

Titel: Het zoutpad

Taal: Nederlands (vertaald uit het Engels)

Categorie: reisverslag

Jaar van eerste uitgave: 2018

Hoe kwam de tekst in mijn bezit: geleend

Synopsis: Een koppel Engelse vijftigers gaat volledig failliet en begint ten einde raad aan een wandeltocht langs de kusten van Zuidwest-Engeland.

Ga maar op pad, want: Winn maakt haar verhaal nergens larmoyant en schrijft onderhoudend. Je krijgt haast vanzelf erg veel sympathie voor haar en haar echtgenoot en alle mensen die zich (tijdelijk of permanent) ophouden in de marges van de samenleving zonder dat het pamflettistisch wordt. Hoewel vaak verdrietig, is het verhaal nergens rancuneus of bitter.

Neem het met een korrel zout, want: Ik vroeg me toch af of er geen laag is van vernis of vergulding: het is niet onmogelijk dat Winn en haar man mensen zijn die fundamenteel geen rancune voelen, maar de afwezigheid van woede is opvallend. Linkse mensen die strak in de leer zijn zouden er ook aan kunnen toevoegen dat Winn de politiek-sociale dimensie iets doortastender had kunnen aanpakken. Maar dan ben je misschien bezig het boek te lezen voor de verkeerde redenen.

Aanbevolen voor: Als je houdt van woeste natuurbeschrijvingen, naturalisme en realisme, dan kan je hier niet mee missen.

 

Een pijlsnelle val

Auteur: Anton Voloshin

Titel: De snelheid van de duisternis

Taal: Nederlands

Categorie: poëzie

Jaar van eerste uitgave: 2019

Hoe kwam de tekst in mijn bezit: zelf geschreven

Synopsis: Een bundel van 29 gedichten in hevige beroering over de wereld en in constante dialoog met anderen. Vrolijk zal niemand er van worden, maar wie mij kent, die leest mijn werk ook niet om eens een avond zorgeloos te lachen.

Licht aan het einde van de tunnel, want: Wat me positief opvalt nu er 5 jaar tussen de publicatie en herlezing zitten, is hoe 'De snelheid' niets heeft ingeboet aan brutale impact. De invloed van Lucebert is (weer) duidelijk zichtbaar, maar vertaald naar een zwartgeblakerd sociaal en politiek landschap.

De laatste mag het licht uitdoen, want: Sommige motieven worden wellicht wat te vaak herhaald (spam, gebitten, ziekte).

Aanbevolen voor: Ik denk dat veel mensen die open staan voor niet per se traditionele of lichtvoetige poëzie dit wel zouden kunnen smaken.

 

Liminale dozen van licht verdriet

Auteur: René van Densen

Titel: Onderop de stapel rechts

Taal: Nederlands, Engels

Categorie: poëzie

Jaar van eerste uitgave: 2024

Hoe kwam de tekst in mijn bezit: gekocht

Synopsis: 100 "verhuisgedichten" die door de kamers van een huis bewegen, met foto's van de wijk en de woonst van de dichter zelf.

Leg maar bovenop de stapel, want: van Densen begrijpt erg goed de kunst van veel doen met weinig maar houdt de lezer bij de les met onverwachte wendingen of taalkronkels waarmee hij zijn gedichten kruidt. 100 gedichten lijkt bijzonder veel voor een bundel, maar omdat de gedichten zelf erg leesbaar en bevattelijk zijn (en ook zelden langer dan ze moeten zijn) voelt dit niet zo aan. Van Densen is gewoon een genereuze dichter, zeker als je kijkt naar de grafische afwerking. Hier is geen pretentie die zich presenteert als eenvoud. De lichtheid, zoals bij de beste dichters in de traditie van pakweg Campert of Kouwenaar, is bovendien bedrieglijk. In zijn verhuisdozen en liminale toestanden voel je het hout soms zacht kraken van een herkenbaar verdriet. Zelfs de Engelstalige gedichten zijn die van een volwassen bard die zijn stem al lang kent, niet van iemand die maar eens wat probeert.

We pakken het niet eens uit, want: Op 100 gedichten kan het niet anders dan dat er hier en daar toch exemplaren tussen zitten waar de spoeling wat dunner is, maar dat is een detail. Er lopen tig dichters rond in Nederland en Vlaanderen die al blij zouden zijn met de kruimels die van van Densens tafel vallen.

Aanbevolen voor: Wie poëzie nog eens een kans wil geven maar wars is van pretentie of hermetiek, maar eveneens niet hoog oploopt met rijmelarij puur voor de fun.

  

Wat als Alan Turning Dr. Frankenstein was?

Auteur: Ian McEwen

Titel: Machines like Me

Taal: Engels

Categorie: fictie

Jaar van eerste uitgave: 2020

Hoe kwam de tekst in mijn bezit: cadeau gekregen 

Synopsis: In een alternatief Verenigd Koninkrijk in 1982 komen de eerste humanoïde robots op de markt, en jonge dertiger Charlie koopt er één - Adam. Intussen leert hij zijn geheimzinnige bovenbuurvrouw Miranda beter kennen.

Slaagt voor de Turing-test, want: McEwen vermengt met aanzienlijke kunde drie verhalen door elkaar: de kwestie van menselijkheid bij een echte artificiële intelligentie (niet wat nu doorgaat voor AI), het verlangen naar connectie tussen mensen en een grimmiger vraag rond wraak, rechtvaardigheid en schuld. Adam is noch een sinistere Hal9000 noch een Pinokkio-achtig wezen dat krampachtig een mens wil zijn, maar deelt meer met de oorspronkelijke kunstmens in de literatuur: het "monster" van Frankenstein.

Error, want: Zeker in het begin komt Charlie als verteller nogal pompeus over (het "M'lady"-type), en op het einde blijf je met het gevoel achter dat veel ideeën en kwesties aangekaart en gesuggereerd zijn, maar nooit ten gronde verkend. Maar misschien is dat dan maar de job van de lezer of de analist om hier dieper op in te gaan.

Aanbevolen voor: Wie graag een origineel samenspel leest van een hoop traditionele elementen en verhalen. 

De drugsdemonen

Auteur: Barbara Kingsolver

Titel: Demon Copperhead

Taal: Engels

Categorie: fictie

Jaar van eerste uitgave: 2022

Hoe kwam de tekst in mijn bezit: gekocht (e-book) 

Synopsis: Bildungsroman over Damon Fields, die op zijn 11de een wees wordt temidden de brutale armoede en groeiende drugsproblematiek in de achtergebleven kolengebieden in de staat Virginia in de jaren '90. Het boek is een losse hervertelling van Charles Dickens' 'David Copperfield'.

Great Expectations, want: Ik heb Dickens nooit graag gelezen (te veel woordendiarree) en voel altijd weerstand tegenover grote sociaal bewogen romans omdat die snel vervallen in armoedeporno of larmoyantie, maar 'Demon Copperhead' doet geen van die dingen. Damon deelt het soms laconieke observatievermogen van het hoofdpersonage uit 'Vernon God Little' maar bezit de vitaliteit en weerbarstigheid van het hoofdpersonage uit 'De helaasheid der dingen'. Als lezer supporter je stilletjes voor de goede en soms falende personages en ontwikkel je een onmiddellijke razernij tegenover de echte booswichten in het verhaal, zoals het farma-industrieel complex. Angus, Tommy en Mr. Dick zijn maar enkele van de nevenpersonages die je snel in je hart sluit. Over hart gesproken - de scherpte waarmee Kingsolver schrijft over Damons hevige verliefdheid en zijn relatie met Dori doet je als lezer zelf haast mee verliefd worden.

Cop out, want: Ik heb eigenlijk niks slechts te zeggen over dit boek.

Aanbevolen voor: Wie nog eens een moderne versie van een Bildungsroman een kans wil geven.

  

Epischer dan epiek zelf

Auteur: Ilja Leonard Pfeijffer

Titel: Alkibiades

Taal: Nederlands

Categorie: fictie

Jaar van eerste uitgave: 2022

Hoe kwam de tekst in mijn bezit: gekocht

Synopsis: Zogezegde autobiografie van de controversiële Atheense staatsman, militair en avonturier Alkibiades.

O Muzen!, want: Het doet bijna pijn om aftandse clichés boven te halen als "tour de force" of "episch" maar toch zijn dit de meer dan verdiende woorden die bij 'Alkibiades' horen. Deze enorme turf trekt zich enigszins traag op gang en het is even wennen aan de pseudo-klassieke vertelstijl, maar eens alles begint samen te klikken, dan heeft Alkibiades je als verleidelijke verteller en antiheld je volledig in zijn macht en ga je ondanks alles van hem houden. Pfeijffer behandelt zijn lezers als volwassenen: hij legt niet alles tot in de puntjes uit en veronderstelt een zekere ruwe basiskennis van de Griekse wereld omstreeks de Gouden Eeuw van Athene en heeft tegelijk voldoende respect voor alle bronmateriaal om de lacunes op te vullen op een geloofwaardige manier. Eigenlijk is het verrassend dat dit boek nooit eerder geschreven was, maar dat is misschien ook de kracht ervan. Je leest het uit en je denkt dat dit verhaal altijd al had moeten worden geschreven.

O Hades!, want: Een kniesoor kan argumenteren dat al het materiaal om een geweldig historisch epos te schrijven er eigenlijk al lag (zoals het duizelingwekkend uitgebreide notenapparaat van Pfeijffer - zelf van opleiding een classicus - demonstreert), maar ik ben er vrij zeker van dat het in handen van veel andere auteurs zou geëindigd zijn in eerder bloedeloze academia of een oefening in pompositeit. Een steviger argument(je) is dat Alkibiades soms dingen zegt en doet die hem aanvaardbaarder lijken te maken voor de moderne 21ste-eeuwse lezer, bijvoorbeeld in zijn ideeën over vrouwen (het klassieke Athene was een maatschappij vergeven van misogynie), maar ook daar kan je je met enige goede wil voorstellen dat Alkibiades, die altijd een excentriek figuur was, er misschien wel werkelijk zo over dacht. Je knijpt een oogje dicht.

Aanbevolen voor: Wie ook maar een voorbijgaande interesse heeft in de klassieke Griekse oudheid. En doorzettingsvermogen, want ja, het is een heel dik boek.

 

 

Theater, kitsch en collaboratie

Auteur: Tom Lanoye

Titel: De draaischijf

Taal: Nederlands

Categorie: fictie

Jaar van eerste uitgave: 2022

Hoe kwam de tekst in mijn bezit: gekocht

Synopsis: In volle bezetting wordt de weifelende Alex Desmedt benoemd tot leider van het Antwerps theater terwijl zijn broer volop collaboreert en zijn Joodse echtgenote steeds radelozer wordt. Na de oorlog ziet het er niet goed uit.

Een echte schijf, want: Dit is een Tom Lanoye grand cru, tegelijk Vlaamse barok maar ook met artistieke insteek, empathie en genadeloze spot voor alles wat te trots, te pretentieus en te dom is. Welk beter doelwit dan dan de nazi's en hun beulen? 

Draai maar door, want: De vraag is legitiem of het verhaal echt had moeten omkaderd worden door Alex' spook, maar dat is maar een detail.

Aanbevolen voor: Liefhebbers van oerdegelijke, moderne Vlaamse literatuur. 

Wir haben es nicht gewusst, mein Arsch

Auteur: Bella Fromm

Titel: Bloed en banketten

Taal: Nederlands (vertaald uit het Duits)

Categorie: non-fictie

Jaar van eerste uitgave: 1943

Hoe kwam de tekst in mijn bezit: geleend van een vriend 

Synopsis: Dagboekfragmenten van een Duits-Joodse societyjournaliste uit het Duitsland vanaf 1933 tot haar vlucht naar de Verenigde Staten in 1938 (en nog een beetje daarna).

Banket, want: Zoals elke goede societyjournalist heeft Fromm een puntige, pientere pen. Wat voorts ook opvalt, zoals in veel teksten die in die tijd geschreven werden, is hoe zonneklaar de ambities van het nazisme waren voor al wie gewoon kon observeren. "Wir haben es nicht gewusst, mein Arsch." De paranoia van die tijd is duidelijk voelbaar, evenals hoe sommigen snel bereid waren mee te waaien met de nieuwe wind ofschoon ze geen geharde of overtuigde nazi's waren.

Bloed, want: Fromm cureerde haar dagboekfragmenten zelf en zal zich hier en daar wel laten zien hebben van haar beste of meest strijdbare kant. Er zijn ook al decennia vrij geloofwaardige hypotheses dat ze sommige fragmenten pas schreef na 1938 en die antedateerde.

Aanbevolen voor: Wie een goede companion read zoekt voor Philip Metcalfe's '1933', dat overigens ook vaak Fromm citeert of opvoert als getuige. 

Kortgeknipte melancholie

Auteur: Anton Voloshin

Titel: Volterra

Taal: Nederlands

Categorie: poëzie

Jaar van eerste uitgave: 2017

Hoe kwam de tekst in mijn bezit: zelf geschreven 

Synopsis: Bijna 40 gedichten met als omkadering de Etruskische beschaving (niet het thema).

Lieve Tanty Terry, want: 'Volterra' is zeer economisch met taal zonder ooit (te) hermetisch te worden. Bij het teruglezen 7 jaar later valt op hoe kernachtig veel gedachten en gevoelens worden verwoord en hoe krachtig de taal van suggesties is in de meeste gedichten.

Eerder vol pretentie, want: M'n jongere zelf had wellicht veel gedichten in 'Volterra' minder geapprecieerd door het heel veelvuldige gebruik van enjambementen of een pak gedichten in de bundel die niet zozeer anti-ritmisch al wel prozaïsch zijn.

Aanbevolen voor: Verloren romantici die wel eens wat taaiers voor de kiezen willen krijgen maar toch houden van postmodern.

 

Rome, Vietnam en autoloze zondagen

Auteur: Geert Buelens

Titel: Wat we toen al wisten

Taal: Nederlands

Categorie: non-fictie

Jaar van eerste uitgave: 2022

Hoe kwam de tekst in mijn bezit: cadeau 

Synopsis: Buelens neemt de vroege jaren '70 onder de loep, toen het collectieve milieubewustzijn aan een snel tempo opkwam - om vervolgens grotendeels te stagneren.

Alweer een gat in uw ozonlaag gedicht, want: Buelens zit niet uit te schreeuwen dat de eerste wetenschappelijke voorspellers van de problemen waar we nu allemaal in zitten "profetisch" waren, zijn rustige, heldere overzichten zeggen genoeg. De Club van Rome (en anderen) die soms nu zelfs door milieu-activisten weggezet worden als elitair (gedeeltelijk terecht) en te veel gefocust op bevolkingsgroei, ontwierpen namelijk modellen en systemen die eigenlijk allemaal voorspeld hebben wat later gewoon verfijnd is geworden.

Zure regen, want: Als historisch document/overzicht van het begin van een mondiale milieubeweging is dit een interessante en belangrijke voetnoot die niet langer blijft dan nodig is, maar het is natuurlijk wel tamelijk niche in opzet.

Aanbevolen voor: Wie interesse heeft in globale naoorlogse geschiedenis en meerbepaald die van de milieuproblematiek.

De boerentoorn

Auteur: Stijn Streuvels

Titel: De vlaschaard

Taal: Nederlands

Categorie: fictie

Jaar van eerste uitgave: 1907

Hoe kwam de tekst in mijn bezit: geleend 

Synopsis: De ouder wordende, extreem autoritaire herenboer Vermeulen zinkt zonder het zelf goed te beseffen weg in een steeds acuter wordende midlife-crisis.

Boerenkermis, want: Streuvels' bekendste is een grand cru (maar niet zo goed als 'Het leven en de dood in de ast'), met bijna tastbare beschrijvingen van landschappen, mensen, gezichten en gewoontes die stralen van het leven zelf op het Vlaamse boerenland. Wie denkt dat dit een soort pastorale idylle of een grote sociaal bewogen plattelandsroman is, zal eraan zijn voor de moeite - Romantisch met hoofdletter R is het wel, maar het heeft meer gemeen met de woestheid van een Brontë dan de pastoorspoëzie van Gezelle. Streuvels had bovendien van boer Vermeulen een domme karikatuur of een slechterik kunnen maken, desnoods een rare antiheld, maar hij weerstaat al die verleidingen.

De valschaard, want: Het neigt soms allemaal naar mooischrijverij, met veel lang uitgesponnen passages waar niets gebeurt of gezegd wordt dat al niet eerder is gezegd en getoond.

Aanbevolen voor: Wie een goede Vlaamse klassieker zoekt, of eens een cynische opmerking wil maken als je weer in één of ander buurtcentrum of een taverne zit die naar dit boek genoemd wordt.